In het begin van de vorige eeuw kregen de parochies in het Heuvelland een patronaatsgebouw dat decennialang een belangrijke rol speelde in het kerkelijke, sociale en culturele leven van de dorpen. Meestal bestond zo’n gebouw uit een grote zaal met een toneel. Er vonden zeer verschillende activiteiten plaats. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de programmering in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw van het patronaat in Gulpen.
In 1924 vond er het eerste live radioconcert plaats met klassieke muziek door orkesten uit de buurlanden België en Duitsland. Er waren avonden met lezingen over geloof en wetenschap en er was een driedaagse fruit-, sorteer- en verpakkingswedstrijd. De rooms-katholieke partij hield er haar verkiezingsbijeenkomsten en dialectenvereniging ‘Het Veldeke’ hield avonden met voordrachten in verschillende Limburgs dialecten. In 1932 was er een filmavond over het ontstaan en de betekenis van de Katholieke Omroep KRO voor het katholieke leven in Nederland, aangekondigd als ‘leerrijk, onderhoudend en amusant’. En tijdens carnaval in 1934 kon men een avondje lachen met een film van de Dikke en de Dunne en twee kluchten, gespeeld door het toneelgezelschap van het patronaat. ‘Een genotvolle avond wacht U’ stond in de aankondiging. Bij deze gebeurtenissen zat de zaal meestal stampvol.
In de tweede wereldoorlog werd het patronaat gebruikt voor inkwartiering en de opvang van evacués. Het werd ook de plek voor de jaarlijkse ontvangst van Sinterklaas. De programmering ging met de tijd mee. In de jaren zeventig traden artiesten als Elly & Rikkert en troubadour Dimitri van Toren op. De pacifistische PSP, later onderdeel van Groen Links, organiseerde op 1 mei een politieke bijeenkomst met macrobiotisch eten.
Het patronaat van Gulpen is afgebroken en op die plaats is er gebouwd voor sociale huisvesting. ‘De Timpaan” werd in Gulpen het nieuwe gemeenschapshuis en dat werd nog niet zo lang geleden vervangen door ‘t Gulper Hoes’. In Wijlre werd het patronaat tot 1980 gebruikt door veel verenigingen, nu zijn er appartementen en heeft ‘Het Wielderhoes’ de functie van gemeenschapshuis overgenomen. De patronaten van Epen en Eys functioneren nog steeds als gemeenschapshuis. In Epen is er de bibliotheek gevestigd en veel verenigingen zoals de harmonie, de schutterij en de carnavalsvereniging maken er gebruik van voor vergaderingen, repetities en evenementen. Ook in Eys is het nog steeds een cruciaal gebouw voor de lokale verenigingen.
